اَبررایانه‌های کوچک جیبی که همه‌ی ما همواره با خود این طرف و آن طرف می‌بریم، فقط در حال عرضه‌ی اطلاعات مفید به ما نیستند؛ بلکه شبانه‌روز، مقدار زیادی داده نیز درباره‌ی ما و عادت‌های ما گردآوری می‌کنند. در این راهنما خواهید دید که تلفن هوشمند و برنامه‌های فعال آن، چه چیزی را گردآوری می‌کنند و چطور می‌توانید مقداری آن را کنترل نمایید.
حسگرها در اندروید و iOS
گوشی هوشمند پر از حسگرهایی است که موقعیت مکانی شما را در دنیا، سرعت حرکت در فضا، جهت قرارگیری گوشی و غیره را زیر نظر دارند. همه‌ی این داده‌ها توسط برنامه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تجربه‌ی کاربر را بهبود بخشند؛ به طوری‌که، کاربران بتوانند صفحه‌ی گوشی را از حالت عمود به افقی و بالعکس تغییر دهند و برای رفت و آمد نیز، شما را در مسیر صحیح راهنمایی کنند؛ اما حجم و مقدار داده‌ای که ذخیره می‌شود تا حد زیادی به سلیقه‌ی تولیدکننده‌ی گوشی بستگی دارد.
در ماه‌های اخیر، OnePlus در مرکز تعارضات درباره‌ی حفظ حریم خصوصی قرار گرفته است و روش برداشت اطلاعات شخصی قابل شناسایی (نظیر IDهای دستگاه) و ارسال آن به پایگاه مرکزی OnePlus، ظاهراً برای بهبود کیفیت تجربه‌ی کاربر دستگاه، بسیار مورد بحث قرار گرفت. از آن زمان به بعد، OnePlus مقداری از فعالیت گردآوری داده‌ی خود عقب‌نشینی کرد و قول داد که از داده‌ها فقط در داخل دستگاه استفاده نماید؛ اما این مسئله نشان‌دهنده‌ی قدرت بالای تلفن هوشمند در آشکارسازی اطلاعات و دشواری تمییز دادن اطلاعاتی است که جمع‌آوری می‌شود از آنهایی که جمع‌آوری نمی‌شود.
طبق سیاست حفظ حریم خصوصی گوگل که اندروید یکی از مجموعه‌های تحت تأثیر آن است، به محض ورود به اندروید با حساب کاربری گوگل، دستگاه به اعتبارنامه‌های گوگل متصل می‌شود و گوگل شروع به ثبت داده‌هایی نظیر مدت‌زمان و نوع تماس، موقعیت مکانی تلفن، اطلاعات دستگاه مورد استفاده و غیره می‌کند.
همچنین می‌توانید سیاست حفظ حریم خصوصی اَپل را به‌صورت آنلاین مشاهده نمایید. درست است که بسیاری از داده‌های گردآوری شده، یکسان هستند؛ اما اَپل به دلیل ناشناسی‌سازی بخش بزرگی از این داده‌ها یا نگهداری آن در iPhone (به جای ارسال آن به اَپل)، با گوگل متفاوت است؛ بنابراین، درست است که مثلاً iOS می‌تواند موقعیت مکانی شما را ردیابی نماید؛ اما خود شرکت اَپل نمی‌داند کجا هستید. فقط تلفن همراه این اطلاعات را می‌داند.
یکی دیگر از مثال‌های واضحی که نشان می‌دهد اپل خود را از نظر حریم خصوصی از دیگران متمایز نموده، «شناساگر چهره» (Face ID) است. حسگرهای Face ID همه‌ی جزئیات صورت شما را ترسیم کرده و می‌دانند؛ اما این اطلاعات به‌شکل خصوصی و ایمن در تلفن همراه ذخیره می‌گردد. اطلاعات صورت کاربر اَپل یا iCloud مخابره نمی‌شود و هیچ‌کس نمی‌تواند به راحتی، تصویر صورت شما را به‌دست آورد.
اما برخی از این داده‌ها با اپلیکیشن‌های فرعی به اشتراک گذاشته می‌شود. مثلاً شاید برخی اپلیکیشن‌ها یک فیلتر AR روی صورت شما انجام دهند. اَپل شرط گذاشته است که چنین برنامه‌های اسکن صورت باید سیاست حفظ حریم خصوصی خود را به کاربر ارائه دهند.
اپلیکیشن‌های تلفن هوشمند
علاوه بر اطلاعات پایه‌ای که توسط گوشی هوشمند شما جمع‌آوری شده و به شرکت سازنده‌ی گوشی ارسال می‌شود (یا نمی‌شود)، اطلاعاتی را که اپلیکیشن‌های اجرایی جمع می‌کنند نیز فراموش نکنید. داده‌هایی که ثبت و ذخیره می‌شوند، به سیاست‌های حفظ حریم خصوصی و دسترسی‌هایی که به آن می‌دهید، بستگی دارد.
اگر می‌خواهید بدانید هر برنامه دقیقاً به ردیابی چه چیزی در گوشی اندروید شما دسترسی دارد، Settings را باز کرده و به قسمت Apps & notifications بروید. یکی از اپلیکیشن‌ها را انتخاب نموده و گزینه‌ی Permissions را بزنید. برای گوشی‌های iOS، Settings را باز کرده و سپس یک اپلیکیشن انتخاب کنید تا دسترسی‌ها و اجازه‌های آن را ببینید. بیشتر این دسترسی‌ها را می‌توان با یک دکمه باز و بسته، به راحتی روی اندروید و iOS لغو کرد.
این قسمت، جزئیات داده‌هایی را که یک اپلیکیشن می‌تواند در گوشی شما ردیابی کند، نشان می‌دهد؛ اما برای آنکه بدانید دقیقاً چه استفاده‌ای از این داده‌ها می‌شود، باید متن شرایط و قوانین استفاده و سیاست حفظ حریم خصوصی برنامه را در صورت موجود بودن، مطالعه کنید. گوگل اخیراً گفته است که تصمیم دارد برنامه‌هایی که سیاست‌های حفظ حریم خصوصی کاربر ندارند را تنبیه نماید؛ اما حتی با این شرایط هم، کاربران از نظر مقدار داده‌ای که از آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد، تا حد زیادی در اختیار توسعه‌دهندگان اپلیکیشن هستند.
مثلاً می‌توانید سیاست‌های حفظ حریم خصوصی برنامه گردشگری Airbnb را به‌صورت آنلاین مطالعه کنید. از این اپلیکیشن در گوشی خود استفاده می‌کنید؟ برنامه Airbnb می‌تواند موقعیت مکانی شما را ردیابی نماید، اطلاعاتی از دستگاه مورد استفاده کسب کرده و زمان استفاده از اپلیکیشن را ثبت کند. سپس از این داده‌ها برای همه چیز، از نشان دادن مراکز Airbnb نزدیک به موقعیت مکانی کنونی شما گرفته تا ارائه‌ی فهرست‌های بهتر به شما استفاده می‌نماید.
حتی زمانی که فکر می‌کنید می‌دانید چه اطلاعاتی از شما ردیابی می‌شود، باز هم این داده‌ها شفاف نیست: فلیکس کروس، توسعه‌دهنده‌ی برنامه عکاسی اخیراً افشا کرده است که اگر به اپلیکیشن اجازه دهید عکس‌های روی دستگاه شما را مشاهده نماید، در عین حال اجازه خواهد داد موقعیت مکانی شما را نیز رصد کند؛ زیرا همه‌ی عکس‌های موجود در گوشی به‌طور پیش‌فرض دارای یک برچسب جغرافیایی هستند. حتی اگر به یک برنامه اجازه ندهید که موقعیت مکانی شما را ردیابی نماید، احتمالاً باز هم می‌تواند محل زندگی و مقصد سفر را بیشتر از طریق عکس‌های ذخیره شده در گوشی حدس بزند. البته در هر صورت این به توسعه‌دهنده‌ی اپلیکیشن بستگی دارد که داده‌ها با هر هدفی در عمل از گوشی شما برداشت شود یا خیر.
درست همان زمانی که فکر می‌کنید یک اپلیکیشن را شناخته‌اید و مطمئن شده‌اید که شما را ردیابی نمی‌کند، متوجه می‌شوید که برنامه تشخیص مسیر Uber، ظاهراً با هدف بهبود عملکرد اپلیکیشن ساعت‌مچی اَپل، به‌شکل مخفیانه در حال ضبط فعالیت صفحه‌نمایش بوده است. اگر قرار باشد ادعای Uber را باور کنید، این ویژگی برای رندر نقشه بر گوشی و سپس انتقال آن به دستگاه پوشیدنی مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما این نمونه‌ی دیگری است که اثبات می‌کند کاربران تا چه حد نسبت بی‌اطلاع هستند.
با مرورگر دلخواه خود در گوشی به اینترنت سری بزنید تا ببینید همه‌ی داده‌هایی که تا پیش از این درباره‌اش صحبت کردیم که به‌صورت آنلاین گردآوری می‌شود، دوباره در اینجا نیز نقش ایفا می‌کند. جستجوهایی که انجام داده‌اید، دستگاه مورد استفاده، موقعیت مکانی در جهان و غیره، همه گردآوری می‌شود. دو لایه ردیابی وجود دارد: داده‌هایی که توسط اپلیکیشن مرورگر و داده‌هایی که توسط وب‌سایت‌های بازدید شده رصد می‌شود.
در اینجا هم مقدار اطلاعات جمع‌آوری شده، به اپلیکیشن‌ها و خدماتی بستگی دارد که برای استفاده انتخاب می‌کنید. شاید تعجب نکنید که گوگل کروم هزاران داده، شامل تاریخچه و ریزعکس‌های سایت‌های بازدید شده و البته ورود یا عدم ورود شما به گوگل را ثبت می‌نماید و سپس همه‌ی این فعالیت‌ها به‌صورت پیش‌فرض در پروفایل گوگل شما ذخیره می‌گردد. سافاری نیز مقدار زیادی از داده‌های مشابه را ردیابی می‌کند؛ اما با پیروی از سیاست‌های اَپل، بخش بزرگی از داده‌ها را فقط داخل گوشی ذخیره‌سازی می‌کند و اکنون نیز ابزاری برای مسدودسازی ردیابی در اختیار دارد تا اجازه ندهد تبلیغ‌کنندگان، گشت‌وگذار شما را در اینترنت رصد کنند.
بازپس‌گیری کنترل
همانطور که احتمالاً می‌توانید حدس بزنید، فهمیدن اینکه دقیقاً چه داده‌هایی گردآوری می‌شود و سپس در چه راهی مورد استفاده یا در اختیار چه گروه دیگری قرار می‌گیرد، کار آسانی نیست. این سیاست‌ها به‌قدری ابهام دارند که راه‌های گریز فراوانی در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهند. مثلاً سامسونگ، طبق سیاست‌های خود، احتمالاً اطلاعات GPS را از گوشی شما گردآوری می‌کند، شاید جستجوی صوتی شما را در اختیار برنامه‌های فرعی قرار می‌دهد تا صوت را به متن تبدیل نمایند و ممکن است همه‌ی این داده‌ها را در اختیار شرکای تجاری خود قرار دهد تا از آن برای نشان دادن تبلیغات به شما استفاده نمایند.
در نهایت اگر از این قضیه دل خوشی ندارید، می‌توانید دیگر از گوشی استفاده نکنید؛ اما تنظیمات خاصی در گوشی شما وجود دارد که با استفاده از آن می‌توانید دست دستگاه‌ها و اپلیکیشن‌ها را از گردآوری هر مقدار داده‌ای که دوست دارند، کوتاه نمایید.
ردیابی موقعیت مکانی یکی از موارد مهم به‌شمار می‌رود. هم برای کاربران و هم تبلیغ‌کنندگان بسیار ارزشمند است. در اندروید (موجود)، با باز کردن Settings و سپس لمس Security & Location و Location و سپس خاموش کردن ردیابی، می‌توانید به‌طور کلی ردیابی موقعیت مکانی را در گوشی غیرفعال نمایید. در iOS، بخش Settings را باز کرده و سپس به Privacy and Location services بروید و این ویژگی را غیرفعال کنید. از همان منوها می‌توانید ردیابی موقعیت مکانی را در هر اپلیکیشنی که بخواهید به‌صورت جداگانه غیرفعال یا محدود نمایید.
قبلاً هم درباره‌ی ویرایش دسترسی‌های هر اپلیکیشن به صورت مجزا از طریق منوی Apps & permissions در تنظیمات اندروید یا لمس نام اپلیکیشن در تنظیمات iOS صحبت کرده‌ایم. تعریف بیشتر این دسترسی‌ها از قبل واضح است. مثلاً دسترسی به تقویم و مخاطبین؛ اما شما می‌توانید تعیین نمایید که اپلیکیشن بتواند از حسگرهای حرکتی گوشی، برای شمردن تعداد گام‌ها یا غیره، داده برداشت کند یا خیر. در اندروید، این قابلیت با برچسب Body sensors و در iOS با برچسب Motion & Fitness مشخص شده است.
تا جایی که به گوگل مربوط می‌شود، گزینه‌های فراوانی برای مدیریت دسترسی‌ها وجود دارد که اپلیکیشن‌های گوگل را بر روی اندروید، iOS و دیگر سیستم‌عامل‌ها تحت پوشش قرار می‌دهند. اگر صفحه‌ی حساب کاربری گوگل خود را در اینترنت باز کرده و سپس Personal info & privacy را انتخاب نمایید، می‌توانید روش جمع‌آوری داده را (از طریق Go to Activity Controls) تغییر دهید یا برخی داده‌هایی که پیش از این از گوشی شما در اختیار گوگل قرار گرفته است را از طریق Go to My Activity، پاک کنید. مثلاً می‌توانید همه‌ی جستجوهای صوتی که با استفاده از دستیار گوگل در گوشی انجام داده‌اید را ببینید و پاک کنید.
هر اپلیکیشن مجزا ممکن است تنظیمات و گزینه‌های حریم خصوصی خاص خود را داشته باشد و بتوانید از آن استفاده کنید؛ اما بیشتر آنها چنین تنظیماتی ندارند و برخی توسعه‌دهندگان نیز به اندازه‌ی گوگل به جمع‌آوری داده از شما علاقمند هستند. فیس‌بوک استثناء است و قبلاً درباره‌ی اینکه چطور فیس‌بوک در همه‌ی دستگاه‌ها شما را دنبال می‌کند و چطور می‌توانید تا حدی آن را محدود نمایید، مطلب نوشته بودیم.
در نهایت، استفاده‌ی از تلفن هوشمند به خلق تصویر شما و نوع تبلیغاتی که به آن علاقمند هستید، به شرکت‌هایی نظیر گوگل، فیس‌بوک و غیره کمک می‌کند. حتی اگر یک اپلیکیشن، زیرمجموعه‌ی شبکه‌ی بزرگ تبلیغات نباشد، ممکن است این داده‌ها را به یکی از این شبکه‌ها بفروشد. اَپل از این نظر جایگاهی مجزا دارد و اطلاعاتی را که ردیابی می‌کند، برای استفاده‌ی خود و بیشتر در همان دستگاه نگه می‌دارد؛ اما البته باید بدانید که اپلیکیشن‌های اجرایی روی iOS آزادی عمل بیشتری برای انجام کارهایی که می‌خواهند، در اختیار دارند.
حتی اگر به‌شکلی منطقی با مقداری نظارت و ردیابی در اندروید و iOS کنار بیایید، باز هم باید بدانید هر بار که گوشی هوشمند خود را روشن می‌کنید، چه نوع داده‌هایی از شما برداشت می‌شود. چه لازم باشد چند مورد از ابزار رسانه‌های اجتماعی را حذف نمایید یا ردیابی موقعیت مکانی چند اپلیکیشن را غیرفعال کنید، مقداری کنترل ظاهری بر حریم خصوصی خود به دست خواهید آورد.
منبع: چطورپدیا
